milan, Author at Europe House

The second of the debate inspired by the current exhibition “Pink tigers and golden lizards and everything else”

Posted on March 29, 2022July 25, 2024 by milan

The second of the debates on the European Green Deal inspired by the current exhibition “Pink tigers and golden lizards and everything else” took place at the EU Residence.
The topic of conversation was climate change and what after it, and it was placed in the context of the golden lizards from the work of Velimir Zernovski as part of his edition “After 2015”.

#22 Tamara Ristoska invites Improv band

Posted on March 28, 2022March 30, 2022 by milan

НОВ ПОДКАСТ

Тамара Ристоска

Импров Група

Импров групата “НАСТАП” е комична непосредна, но комплекстно структуирана театарска претстава обврзана да критикува, демистифицира и образува, оградувајќи се од вулгарност и прост подбив.

За време на Импров Настапот, актерите играат сцени за кои немаат сценарио, но имаат правила, во зависност од играта. Слушнете повеќе за нив, на денешниот подкаст.

На овој подкаст гости се само неколку членови од групата Импров:

Сергеј Димовски, Борјан Стојков, Тони Денковски и Ангела Стојановска

Останати членови на Импров: Андреј Цветановски, Дамјан Цветановски,Григор Јовановски, Мартин Манев и Наталија Теодосиева.

Книжевни разговори со Читачот – Гостин: Наташа Атанасова

Posted on March 24, 2022March 24, 2022 by milan

Наташа Атанасова, дипломирала на Катедрата за општа и компаративна книжевност на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје. Во изминатите 11 години работи во областа на маркетингот, издаваштвото и медиумите. Има искуство како копирајтер, преведувач, новинар и уредник во повеќе печатени и електронски медиуми. Воедно, со години ја следи книжевната и културната сцена во земјава. На почетокот на 2021 година ја отвори својата веб-страница Blen.mk каде објавува авторски текстови од областа на литературата, уметноста и културата. Погледнете го најновото видео – книжевен разговор со Читачот!

Брза vs. одржлива мода: Зошто ова е феминистичко прашање?

Posted on March 17, 2022 by milan

Модата и феминизмот треба да бидат дел од истиот разговор. Изборот на брза наспроти одржлива мода недвосмислено е феминистичко прашање, бидејќи тоа е избор меѓу систем кој главно се потпира на обезмоќување и искористување на текстилните работнички наспроти систем што овозможува и поттикнува промена кон поголем еколошки интегритет и социјално-економска правда.

Модата е индустрија која во голема мера е наменета за жените и истовремено жените се оние кои ја „хранат“. Затоа, не треба да изненадува фактот дека тие исто така сочинуваат голем дел од синџирот на снабдување. 80% од работниците во конфекциии се жени (до 90% во земјите каде што текстилната индустријата е најголем работодавец). Меѓутоа, неповрзаноста меѓу статистиката и реалноста на овие жени е прашање на етичност и еднаквост. Одржливата мода обезбедува позитивно влијание врз планетата, но исто така и врз жените вклучени во модната индустрија – ова е местото каде што станува феминистичко прашање. Бидејќи модата се користи како алатка за зајакнување на жените кои купуваат облека, време е да ги омоќи и жените кои ја произведуваат таа облека.

Етичката, одржлива мода е едно решение за многуте феминистички прашања во текстилната индустрија. Како што повеќе потрошувачи добиваат увид во животите на текстилните работнички, се овозможува да се гледа на брзата мода како на нешто „за еднократна употреба“ и да се променат навиките кон поодржлива алтернатива. Етичките модни брендови ги поддржуваат и акцентираат луѓето во синџирот на снабдување, а не профитот.

Цената на брзата мода

Брзата мода следи три прилично атрактивни нишки – голема брзина, разновидност и ниска цена. Сепак, она што повеќето луѓе не го сфаќаат е дека негативните последици на овој систем во голема мера ги сносат женските работници во текстилните фабрики. Овие работнички, особено во земјите во развој, се платени по произведено парче, добиваат многу ниски плати и не добиваат надомест за прекувремена работа, боледување или породилно отсуство. Сепак, жените сè уште избираат да работат во конфекции и текстилната индустрија, бидејќи тоа е побезбедна и попочитувана опција за оние кои немаат голем избор. Недостатокот на опции за сиромашните и необразованите, заедно со потребата да се заработи за живот е несреќна комбинација на причини зошто жените продолжуваат да се мачат по 100 часа или повеќе неделно. Способноста на овие жени да заработат приход и да бидат финансиски независни е огромен социјален стабилизатор. Сепак, практично е невозможно кога работничките во Бангладеш заработуваат приближно 63 американски долари месечно, што е далеку од доволно за да ги покријат нивните основни потреби.

За жал, секојдневната реалност на жените кои работат во фабриките за брза мода во сиромашните земји вклучува и лоши работни услови, сексуално вознемирување и физичко малтретирање.

Итна потреба од транспарентност

Статистиката докажува дека жените во трудоинтензивните индустрии, како што е текстилната, заработуваат значително помалку од мажите. 80% од работниците во фабриките за облека во земјите во развој се жени, а сопствениците на фабрики ја користат нееднаквата положба на жените во општеството со тоа што им плаќаат помалку со мала можност за унапредување, иако нивните способности раскажуваат поинаква приказна.

Големите модни брендови веруваат дека создаваат работни места и ја зајакнуваат економијата на земјите во развој преку аутсорсинг на нивното производство на облека. Иако е делумно точно, ниските конкурентни минимални плати во овие земји повеќе им користат на модните конгломерати отколку што им помагаат на нивните економии за возврат. Многу промени се случија по инцидентот во Рана Плаза, за да се подобри благосостојбата на овие работници.

Меѓутоа, аутсорсирањето на производството на облека без редовни проверки е токму она што води до модерно ропство. Кога жените не заработуваат за живот, тие не можат да инвестираат во својата кариера, образование и семејство. Во основа, брзата мода е феминистичко прашање бидејќи ги држи овие девојки и жени заробени во маѓепсан круг.

Феминистичкиот пристап кон модата бара соодветни плати, безбедни работни услови, здравствена заштита и работна средина без сексуално вознемирување, родови разлики во платите и дискриминација. За да се случи ова, потребно ни е брендовите да бидат одговорни и да бидат транспарентни за нивниот синџир на снабдување.

Кога повеќето модни брендови би биле транспарентни, потрошувачите ќе можат да видат како нивните пари директно влијаат на животот на жените кои работат на нивната облека. Да се има феминистичка совест е повеќе од носење маички со феминистички пораки произведени во услови на модерно ропство.

Кога потрошувачите купуваат облека од етички брендови, тие наведуваат дека ги поддржуваат жените кои заработуваат за живот и работат на пристојни работни места. Тие ги поддржуваат нивните аспирации да бидат финансиски независни и да ги издржуваат своите семејства без да се соочат со тешките околности со кои се соочуваат сега. Ова се жени кои поддржуваат други жени, а иронијата е што судбината на просечната 20-годишна жена во текстилната индустрија почива на куповната моќ на друга 20-годишна жена.

Што можеш да направиш ТИ за феминизмот во модата?

Опстојувањето на брзата мода е и еколошко прашање. Производството е исклучително штетно за нашиот природен свет. Модната индустрија произведува 5% од глобалните емисии на стакленички гасови (Business Insider 2019) и е трет најголем потрошувач на вода во производството (по индустријата за нафта и хартија). Огромни количини облека завршуваат на депонија секоја година, од кои 350.000 тони само во ОК (ClothesAid). Кога купуваме од овие компании за брза мода, им порачуваме да продолжат со овие методи кои предизвикуваат деградација на животната средина. Но, дали знаевте дека жените во земјите во развој исто така имаат најголема веројатност да бидат погодени од климатските промени? Правејќи поодржлив избор со нашата облека, помагаме да се заштитат најранливите жени во светот (BBC 2018).

Јасно е дека движењето кон одржливи модни практики е инхерентно феминистичко прашање. Со почитување на етичките и одржливите методи на производство, ние не само што ѝ помагаме на нашата животна средина, туку помагаме и да ја ублажиме експлоатацијата со која се соочуваат повеќето жени вработени во текстилните фабрики. Обезбедувањето плати за пристоен живот, безбедни работни услови и ублажување на деградацијата на животната средина се начини на кои можеме да помогнеме да ги омоќиме жените кои толку напорно работат за да ја направат нашата облека.

Што може да направи секој од нас?

Информирајте се за вистината зад брзата мода

Бидете храбри и откријте ја вистинската цена зад маичка од бренд на брзата мода што чини помалку од 100 денари.

Префрлете се на етичка, одржлива мода како феминистички потег

Наспроти брендовите за брза мода има се повеќе одржливи, етички брендови кои целосно ја менуваат играта. Нивната облека ја изработуваат текстилни работнички на кои им се платени фер плати и гарантирани добри услови за работа. Овие брендови се исто така транспарентни за нивниот синџир на снабдување и вршат редовни проверки.

Прашајте ги брендовите #КојЈаПравиМојатаОблека

Овој хаштаг е особено популарен за време на Неделата на Модната револуција , но треба да ја користиме секоја прилика да побараме одговорност од брендовите за брза мода во текот на целата година.

Прашувајќи ги #WhoMadeMyClothes #КојЈаПравиМојатаОблека, вие им давате шанса да бидат транспарентни за нивниот синџир на снабдување и, доколку не се, да почнат да воведуваат промени.

Автор: Александра Спасеска

Илустрација: Моника Стојановска

Europe House BUZZ February

Posted on March 16, 2022March 16, 2022 by milan

Natali Mango, designer of the Europe House Calendar

Dear readers of Europe House Buzz,

I am happy that I had the honour to work with Europe House, and this experience as a young graphic designer played a big role in further shaping my views on my career, giving me great motivation to move ahead confidently.

I am very glad that Europe House supports young people and believes in them, and thus has an impact on raising their self-confidence!

For me, as a young graphic designer, the whole concept of creating a calendar, preparing it for printing and matching all the client’s needs in one complete product was a really big challenge, encouraging me to believe in myself and to give my best.

The whole process of presenting the 12 youth goals was quite inspiring, accompanied by a lot of research on my part so that I could illustrate each of their goals in the best light possible. In the process of researching the goals I, as a young person, learned a lot, which I consider to be a great advantage.

This collaboration really marked the past year for me, and the very invitation to share my experience in the Newsletter BUZZ welcome letter showed me how much Europe House supports young people in what they do!

I hope that Europe House will be a motivation and an example for others to support young people and to believe in them, all in order to give them the opportunity to express their creativity, because as the saying goes, “The youth are the future”.

Natali Mango, young designer

GreenFilm Competition – Youth Creative Criticism of the Consequences of Climate Change

2022 is the European Year of Youth!

Our question is: How can the youth be encouraged and activated? And this is where we start the brainstorming of ideas and initiatives. This time–motivated and concerned by the global changes in the ecosystem–we decided to turn the spotlight on the young audience. Young people always have a sharp eye and a sincere approach that is often overlooked by adults. So, the gauntlet has been thrown down. Tell us your story through the #GreenFilm Competition! Many young people affected by the changes in the ecosystem responded with their creative videos. To our great pleasure, the 10 best films were shown on the big screen in the cinema Frosina, MKC. Leona Jarikj, with her film entitled “Promo,” won the main prize – a professional camera as an incentive to develop her talent and continue to advocate for environmental protection.

Giving the Floor to New Names via the New Podcast with Arlinda Biftau

Europe House continually promotes diversity, creating more space for the expression of youth. As of 14^thof February, we have started broadcasting Podcasts in the Albanian language.

The TV presenter and youth worker Arlinda Baftiu conceives of it as a space to promote artists who reflect on different social issues, as well as creative individuals who initiate changes in the community through ideas and acts. The Podcast will be an open space for discussion by critical minds and role models and will aim to develop and contribute to European values.

Her first guest was the innovative fashion creator Amra Ismani. Being aware of the negative effect the fashion industry has on the environment, Amra initiated a unique philosophy in support of her cause.

As a teenager, she created her own brand “Armma”, a brand based on the idea of creating multifunctional modern clothing by reducing negative effects on the environment. You can get to know Amra Ismani’s creative world in the first broadcast of the Podcast, where she discusses her critical concepts, and this may change your perceptions of the role the fashion industry and clothing have. Her motto is “We can save the world by also looking good”.

On the 14^th of each month, you can get to know other inspiring people.

‘What has been done? How far have we come? Where are we going?’

Europe House continued the series of talks with the Club of Young Doctors in order to emphasize the humane dimension of the medical profession. We opened the topics of organ donation and transplantation, as well as of blood donation, in order to raise awareness of humanity, but also of the need for legal changes. Europe House will continue the practice of in-depth discussions by speaking out about the problems faced by patients, their families, and doctors. The ultimate goal, always, is finding practical and functional solutions that can be implemented in the system. That is why the panel discussion speakers were: Ambassador David Geer and Prof. Dr. Elizabeta Gjorgievska, Prof. Dr. Aleksandar Petlichkovski, Dr. Irina Panovska- Stavridis, Dr. Bozidar Kochovski, Dr. Maja Mojsova Mijovska, and the moderator Dr. Nikola Brzanov, President of the Club of Young Doctors.

One “Amazing” Year – Europe House Kriva Palanka

Over the course of 1 year, we’ve been identified as the voice of the youth from the North Eastern region. We continue to encourage youth participation and engagement, empower innovation and creativity, stimulate critical thinking, and, emphasize youth’s key concern – making environmental protection a priority.

On the occasion of Europe House Kriva Palanka’s 1^stBirthday, many young people from Kriva Palanka, Rankovce, Kumanovo, and Kratovo–who were very active since the opening –joined us in Europe House Kriva Palanka and presented their ideas and works to the EU Ambassador, the Swedish Ambassador, the Bulgarian Ambassador, and the Mayor of Kriva Palanka. We enjoyed the warm regards (or wishes) from the young people, learning how has Europe House facilitated and supported their initiatives. In addition, we enjoyed fantastic piano performance by young and talented musician(s).

Being one of the first Europe Houses in our region, we actively worked with dedication on creating youth-friendly cities.

Briefly, over 150 in-house events were organized and most of those events were initiated by the youth.

3,400 young people from Kriva Palanka and the region actively participated in our activities.

On the occasion of Europe House Kriva Palanka’s 1^st Birthday, many young people from Kriva Palanka, Rankovce, Kumanovo, and Kratovo–who were very active in the first year–joined us in Europe House Kriva Palanka and presented their ideas and works to the EU Ambassador, the Swedish Ambassador, the Bulgarian Ambassador, and the Mayor of Kriva Palanka. We had the pleasure of seeing the messages of the young people about what Europe House Kriva Palanka means to them. Music is a very important part of Europe House Kriva Palanka’s activities and we enjoyed the piano performance of the talented youth.

In the end, in the spirit of friendship and togetherness, we ended the day with a friendly basketball match between young female basketball teams from Sofia, R. Bulgaria and from Kriva Palanka, and had the pleasure to see a dance performance by the regional modern dance club from Kumanovo.

1 Year as the Central Hub of the Youth from the Region – Europe House Strumica!

Europe House Strumica in the past year has undoubtedly become a leading place for connecting and engaging young people in the region! Europe House Strumica has organized numerous exhibitions, eco- actions, debates, and events for networking of young people and authorities.

The highlight of the activities organized in February by Europe House Strumica was definitely the birthday events happening from the 15^th through the 25^th of February!

Throughout these 10 days, the youth in Strumica had a variety of programmes and activities, from street corner musical performances by high schoolers, audio-visual events, and as a cherry on top. The official birthday, 21^st of February, was marked with proper celebration. Young people from Strumica had the pleasure in participating at the opening of the “Time travel under the open sky” exhibition, followed by the play ”Youth Goals Hunt” in the Small city park, enjoy a dance and music performance by a collective of young artists from the South Eastern region, united specifically for the occasion of the Europe House Strumica birthday. During the day the young people from Strumica and the region had the opportunity to meet and share experiences with the Young European Ambassadors Mila, Vojdan, Aleksandar, Funda, Damjan, Gent, and Ivan, as well as other youth activists from the region who had participated in the events of Europe House Strumica throughout the year.

Buzz you on the flip side,
until next time!

Handover of the contribution to the Conference on the Future of Europe

Posted on March 14, 2022March 15, 2022 by milan

Youth and Civil Society from the Western Balkans present to EU High Representative/Vice-President Josep Borrel the handover of their contribution to the Conference on the Future of Europe.

On the occasion of a visit by High Representative/Vice-President of the European Commission, Josep Borrel .

Throughout the Conference on the Future of Europe (CoFoE), people from the Western Balkans region, in particular civil society representatives, often also involving representatives from EU Member states, organised and engaged in a series of regional debates reflecting on the key issues and offered constructive input and solutions for common challenges that our common continent faces.

This engagement started in Prespa, North Macedonia in July 2021, and on the occasion of the visit of the EU High Representative for Foreign Affairs and Security Policy/Vice-President of the European Commission, Josep Borrell to the region, CSOs representatives, and youth organisations will provide him with a handover of Western Balkan’s contributions to the CoFoE.

The event, through its panel and debate, is to address the current situation and challenges yet project a voice of reason and reflect the regional (WB6) aspiration to join the European Union.

#21 Arlinda Baftiu invites Dita Starova Qerimi

Posted on March 14, 2022April 4, 2022 by milan

Dita Starova Qerimi është ndër të paktat gra në pozita udhëheqëse të intitucioneve publike. Duke e bashkuar dimensionin e saj prej piktoreje , përgatitjen akademike dhe vlerat universale të cilat promovon, drejton me sukses Galerinë Nacionale që nga viti 2015. Në saje të menaxhimit shembullor të insitucionit, në vitin 2021 shpallet muzeu i vitit, menaxherja e vitit për vitin 2020 dhe u nderua me Çmimin “13 Nëntori” për kontribut të veçantë në kulturën dhe zhvillimin e përgjithshëm, në vitin 2019.

Дита Старова Керим е една од малкуте жени која има улога на раководител во јавна институција. Користејќи го нејзиното искуство како сликар, академската подготовка и универзалните вредности коишто ги промовира, и овозможија успешно да ја води Националната Галерија уште од 2015 година. Благодарение на примерното раководство на институцијата, во 2021 се прогласува музејот на годината, за 2020 година е прогласена за раководител на годината, а беше почестена и со наградата “13 Ноември„ за значајниот придонес во културата и општиот развој во 2019 година.

Женска еманципација преку правење ајвар

Posted on March 12, 2022March 12, 2022 by milan

Кон „Улиште“ во режија и сценарио на Блерта Башоли, кинематографија на Алекс Блум.

Kако последица од војната во Косово после повеќе од 20 години од крајот на ужасниот конфликт, околу 1650 луѓе сè уште се сметаат за исчезнати, а 300 тела не можат да бидат идентификувани. Траумата која населението сè уште ја носи на грб нема набргу да исчезне, но процесот на закрепнување започнал токму кај оние кои останале сами да се грижат за растргнатите домаќинства – жените. Првиот долгометражен филм на режисерката Блерта Башоли (како и првиот косовски филм кој влезе во оскаровската трка за номинацијата – филм од неанглиско говорно подрачје) се фокусира на една вистинска, приморана трансформација на домаќинка во глава на семејството која пркоси на сите правила „запечатени“ во косовскиот патријархат – преку навидум невиниот акт на правење ајвар.

Фахрије (Јилка Гаши, најсилната алка на филмот чија изведба е ненаметливо моќна) се наоѓа во многу незавидна позиција. Таа ја дели семејната куќа со свекорот кој е инвалид, се грижи за домаќинството, децата и волонтира во женски центар, но нема никакви приходи откако сопругот е прогласен за исчезнат (нешто што ги обединува скоро сите жени во малото место на живеење). Нејзиниот проблем не е воопшто едноставен – од неа не се очекува да заработува (таа сепак е практично вдовица), ниту пак да вози, затоа што тоа е машка работа, но пари за живот нема. Малите приходи кои свекорот ги носи од продавање мед од домашните пчели кои ги одгледуваат не се доволни за покривање на основните потреби, а опцијата Фахрије формално да се вработи практично не постои поради изразената нееднаквост помеѓу мажите и жените.

Тука започнува борбата на Фахрије за подобра иднина не само за себе, туку и за сите жени околу неа. Приказната можеби е стара колку и модерното време – жена успева да се пробие во машки свет преку сите препреки кои ѝ ги поставува општеството, па е до некаде лесно да се критикува „неоригиналноста“ на сценариото од тематски аспект. Блерта Башоли за среќа не ја компромитира женската перспектива – одлучноста и напорот коишто Фахрије ги прикажува се секогаш во прв план во сите 84 минути од филмот. Таа, и покрај омаловажувањето и навредите кои секојдневно ги добива, ефикасно ги мобилизира жените во формација која макотрпно прави ајвар со цел да се пласира во супермаркет за продажба. Сцените кои се фокусираат токму на тој процес зрачат со топлина и чувства на обединетост, па успешно се избегнуваат „ефтините“ трикови на форсирана емпатија кон трагедијата која ги сплотила.

Сивата и монотона палета на филмот е несомнено дизајнирана да ја засили атмосферата на „дистопија“ во која живее Косовското население, но силниот контраст со црвените пиперки кои жените деноноќно ги лупат како да има друга порака – крв, пот, солзи, успех. Бавното темпо кои некои можеби ќе го интерпретираат како недостиг на одлучна режисерска палка е спротивното – реалистична, можеби дури и класична студија на карактер кој инспирира едно скршено општество кон суштинска промена.

Петра Бранковска

Гледај.мк (mkc.mk)

Петар Андоновски: Квир литературата е она што сум јас

Posted on March 11, 2022March 11, 2022 by milan

Разговараше: Наташа Атанасова

Со Петар Андоновски, за мене Пеце, се знаеме речиси пола живот. Од факултетските денови, кога речиси секој ден бевме заедно, до денес, кога се гледаме поретко отколку што сакаме, муабетите ни течат како никогаш да не прекинале. И, еве, по вторпат, тие лично-книжевни муабети ги правиме во официјална форма на интервју. Овојпат, за рубриката #CultureMatters во соработка со Europe House – Скопје.

Претходен пат кога правевме интервју имавме по 32 години, а сега и двајцата наполнивме 35. Ја поминавме границата на ЕУ за „млади луѓе“ и официјално не сме веќе млади :). Како си ги доживуваш годините?

Мислам дека 35 ми е нова пресвртница во животот. Ако некој просек на живеење е 70 години, ова е втората половина од мојот живот и чувствувам дека нешто се менува во мене. Некои промени што можеби и порано сум сакал да ги направам, мислам дека сега им е времето. На пример, годинава сакам да си ја одбележам со патување низ северна Индија, кое ќе трае цел месец. Европа некако почнува да ми станува досадна. Доста ја патувам професионално, па приватно сакам повеќе да патувам во поегзотични земји – Индија ми е прва на список, сакам повторно да му се вратам на Египет, сакам да одам во Непал, Тибет, Јордан, Мароко…

Понатаму, сфаќам дека сè помалку луѓе ми се потребни во животот, ми се намалува списокот со „пријатели“, сè помалку имам желба да си го трошам времето на непотребни работи. И кога читам книга, ако книгата не чини, повеќе го немам она чувство дека треба да ја читам до крај, туку ја прекинувам и ја фрлам затоа што има толку многу книги што стварно заслужуваат да им се посвети и време и внимание и да се троши време на лоша книга едноставно – нема потреба! Некако своето време многу повеќе си го сакам од претходно и повеќе знам да си го почитувам.

Те плашат ли физичките промени што ги носат годините?

Од физичкото воопшто не се плашам. Со годините, некои работи што ми биле незамисливи да ги правам во младоста, ги правам сега. На пример, лани се тетовирав, сега дури направив и една естетска интервенција 😊.

Европската награда за книжевност ја доби пред две години, во екот на пандемијата. Супер награда во несупер период. Успеа ли да реализираш сè што носи таа со себе?

И покрај тоа што наградата ме фати во доста лош период со пандемијата, единственото што мене и на другите добитници ни беше скратено беше патувањето во Брисел на церемонијата. Инаку, сè друго си течеше најнормално и уште се реализираат работи во врска со неа. На пример, Европската награда ми го донесе англискиот превод, францускиот кој треба сега во март да излезе, италијанскиот… така што, да, многу е важна таа награда, особено за нас кои доаѓаме од овие мали јазици, кои се тешко преводливи и имаме книжевност за која нема некој огромен интерес во Европа. Не сме им интересни и егзотични, ама таа награда колку-толку пробудува интерес кај издавачите.

Особено сум задоволен од англискиот издавач, затоа што книгата „Страв од варвари“ супер поминува таму – не само што одлично се продава, туку имаше и 4-5 осврти во медиумите за неа. А целта, секако, не е само да се преведе и да се објави, работата е книгата да допре до што повеќе луѓе и да видиш дека некого го заинтересирала, а не дека завршила во некој магацин и фаќа прашина по рафтови.

Смени ли наградата нешто кај тебе лично? И како те гледаат колегите откако ја доби – имаш забележано промени?

Првпат откако добив финансиска награда, можам да кажам дека живеам од пишување. Не може да се живее само од тоа, ама наградата многу ми го олесни животот.

Што се однесува до колегите, не знам, не чувствувам некоја промена. Со сите сум си во исти односи како и претходно – и со оние со кои сум бил во добри, и со тие со кои сум бил во лоши. Не знам, можеби има нешто што забележувам, ама односите ми се тие.

„Лето во кое те нема“, твојот последен роман, беше најавен како првиот квир роман од наш автор. Факт ли е тоа? И чувствуваш ли нешто како „конечно свој на своето“ или, едноставно, тоа ти беше уште една тема за истражување?

Некако, откако го напишав „Лето“, сфатив дека всушност квир литературата е она што сум јас и дека треба во тој правец да се движам. Мислам дека тоа и читателите го забележаа, дека „Лето во кое те нема“ е мојот најискрен роман. А и следниот роман кој планирам да го пишувам ќе биде исто така со квир тематика.

А тоа дека е прв квир роман го објавуваа повеќе читателите. Мислам дека научно не е истражено, но не е ни битно дали е прв, втор или трет… битно е дека ваков тип на литература и тоа како ѝ беше потребна на нашата книжевност. Особено кога раснев, кога се осознавав и себеси и светот околу мене, мислам дека на квир луѓето во Македонија многу полесно ќе им беше доколку имаа повеќе пристап до квир литература. Во тоа време за многу работи не се зборуваше, не се знаеја. Така што, од тој аспект е многу важно и се надевам дека конечно и во основно и во средно ќе се воведе барем по една квир книга во лектирата.

Во тој тинејџерски период младите се најранливи, тогаш ја осознаваат својата сексуалност и ако сфатиш дека таа е поразлична од општоприфатената, тоа знае да те убие во поим…

Знае и тоа како. Знаеш, кога читаш гледаш дека не си сам, не си единствен и чувството е многу поинакво. Колку и да ги олеснува тие работи интернетот, сепак мислам дека моќта што ја има книгата не може да ја замени ништо. За тоа колку ни се важни книгите кажува и тоа дека кога и да сака некој да даде одредена тежина на својата кариера, дали е фолк-пејачка или спортист, политичар, секогаш пишуваат автобиографија, книга.

Мислиш ли дека во денешно време постои инфлација на книгата? Кога бевме помлади, некако повеќе ги ценевме. Денес сè ни е предостапно, продукцијата на книги е преголема и книгата добива третман на уште еден предмет – предмет на купувачка желба. Не ја губи ли книгата така својата вредност?

Мислам дека книгите никогаш не биле подостапни како сега и колку да зборуваме ние дали сме или не сме читачка нација, последниве пет години толку многу книжарници се отворија и сите тие опстојуваат, а тоа само кажува дека книги се купуваат. А и како некој што повеќе од 10 години работи во продажба на книги, можам слободно да кажам дека сме луѓе кои купуваат книги. А дали се читаат и какви книги се читаат, тоа е веќе поинаков проблем.

Но, не само што секој може да си дозволи да купи книга, туку секој може да си дозволи и да објави книга. Дури и голем дел од издавачите се водат според тоа – ако некој сам си финансира, зошто да не го објават. Така што, тука се губат секаков тип на критериуми.

Но, интересно е што денес книгите кои имаат книжевна вредност не значи дека по секоја цена ќе се продаваат. Не е доволно само да напишеш добра книга, туку треба да имаш и добра приказна околу тоа – сè е битно, сè продава. Денес продава и тоа колку авторот е застапен на социјалните мрежи, продава и корицата. Мислам дека дури и самиот квалитет на книгата е најмалку битен за продажба од сето ова.

Како го доживуваш присуството на социјалните мрежи како позната личност? Дали ти е задоволство, канал за „продажба“ или товар?

И книжевноста е веќе шоу-бизнис, така што сè што правиме ние писателите, правиме во сопствена корист или штета. Мислам дека социјалните мрежи се многу важни и многу поважни од останатите медиуми, затоа што кога ќе објавите книга и кога ќе објавите за тоа на некоја мрежа, за еден саат голем број луѓе знаат. Ако не објавите, како да не излегла книгата, како да не постои.

Јас едноставно ја имам прифатено нивната моќ. Кога го објавив првиот роман се водев од тоа дека е подобро да имам 50 квалитетни читатели, отколку 5.000 неквалитетни. Но, со тек на време, покрај тие 50, потребни ти се и други 5.000 кои ќе го купат романот, затоа што од 50 не се живее. Така што, пополека, сакал или не, стануваш дел од тој шоу-бизнис и почнуваш да го правиш тоа што го сакаат луѓето.

Си ги читаш ли одново книгите?

Не, откога ќе излезат никогаш не ги читам пак. Но, додека пишувам ми е многу битно тоа да ми се допаѓа како читател. Тоа е моето мерило за тоа дали сум направил нешто добро или не.

Додека се подготвував за разговорот земав да си ги разлистувам твоите книги и го видов цитатот од Ацо Караманов на првиот роман (Гледајте, моите очи имаат блесок на вашите лакирани чевли), па си помислив: што правиш со поезијата? Почна со поезија и те мислевме поет ќе бидеш, а денес изгледа дека имаш раскрстено со поезијата…

Не само што престанав да пишувам поезија, туку престанав и да читам, што ми е многу жал. Поезијата отсекогаш била доминантен вид во македонската книжевност, секогаш сме имале подобри поети од прозаисти, но мислам дека за првпат ситуацијата е поинаква. Поезијата почна премногу да се експлоатира, стана инстант. Она што го вика Силвија Плат во едно интервју: „Сакам да пишувам роман затоа што многу тривијални работи што не можам да ги внесам во поезијата, како на пример четка за заби, можам во романот.“ А денеска во поезијата, особено во македонската, има толку многу четки за заби, што единствено им недостигаат забите.

Неодамна излезе од печат збирката раскази „Нешто ќе се случи, ќе видиш“, од грчкиот писател Христос Иконому, во твој превод. Не сум ја читала. Ќе ми ја препорачаш?

Пред неколку години, сосема случајно, не се ни сеќавам веќе во кој грчки весник или списание беше, налетав на еден расказ. По подолго време тоа беше книга на грчки што целосно ја исчитав и посакав да ја преведам. Можеби на нашите читатели одредени работи ќе им бидат тешки за да ги сфатат, особено ако не се упатени во грчката криза и што значи таа, но од друга страна расказите се толку убави што не можете да не сочувствувате и со ликовите и со сето тоа. На моменти се многу ксенофобични или шовинистички, ама тоа е всушност грчкото општество, тоа се ликовите и реалноста. Христос Иконому ми е многу близок по сензибилитет. Многу од расказите посакав јас да ги имав напишано, а за многу почувствував како јас да сум ги напишал.

Муабетов требаше да го правиме за твојот роденден и во кафана, ама работите излегоа поинаку… Сепак, ми останаа прашањата за твојата блискост со кафаната, за тоа дали го гледаше филмот „Тома“, дали те допре таа негова „поетика на кафаната“… Значи, за крај, еден „кафански“ муабет 😊

Кафаната е место каде што се чувствувам најубаво, најмногу јас, најлагодно. Кафаната ми е место каде што воопшто немам грижа на совест и кога се смеам, и кога плачам, и кога пеам. Кафаната е место каде што ми е дозволено да правам сè и каде што утредента не очекувам никој да ми замери за тоа. Во суштина, не сакам воопшто кафулиња и не се сеќавам кога последен пат сум пиел надвор кафе и секогаш кога треба да излезам, тоа е во кафана.

Ама не сакам да е само кафана кафана, туку треба да има музика. И не каква било музика, туку, се разбира дека треба да има музика „а ла Тома“. Јас си го сакам и си го почитувам Тома, „Два смо двета различита“ особено ме погодува. А филмот како филм не ме допре нешто, ја почувствував комерцијалата, типичен филм правен со цел да се допадне секому.