Разговараше: Наташа Атанасова

Марко Трпески е наш млад дизајнер, чие име можеби не го знаете, но затоа книга со негови корици сигурно сте држеле в раце. Кориците што ги дизајнира тој имаат еден „марковски“ печат што е тешко да не се забележи и кога еднаш ќе станете свесни за него, понатаму редовно ќе ги препознавате новите книги на кои Марко им ја скроил облеката.

Големо задоволство ми е што во рубриката #КуќаЦелСвет, која ја правиме во соработка со „Блен.мк“, гостин ни е токму тој. Неговиот најнов проект Shuffleism, кој всушност е ветување дека 365 дена по ред ќе објавува свои дизајни-коментари, беше поводот за ова интервју, во кое разговаравме и за дизајнот на корици, и за односот кон трендовите и вештачката интелигенција, за ланската „Метафора 1“ и новите „Метафора 2“ и „Ние, чувари на приказната“, кои треба да излезат до крајот на годината. Сè на сè, одлична можност да го запознаете Марко и како уметник (дизајнер и писател), и како човек.

Марко, имаш завршено маркетинг. Како дојде до тоа патот да те одведе кон дизајнот, па плус тоа да го споиш со книгите и да станеш навистина плоден дизајнер на корици?

Марко, имаш завршено маркетинг. Како дојде до тоа патот да те одведе кон дизајнот, па плус тоа да го споиш со книгите и да станеш навистина плоден дизајнер на корици?

Во мојот случај прво беше цртеж, па реч, па грижливо одржување на редот во скромната библиотека на мајка ми проследено со гласна желба и јас еден ден да напишам книга. Следуваа неброени прошетки низ страниците на нејзините книги, смела констатација дека на тие страници им недостасуваат „слики“, па повторно цртеж како клуч од засолниште низ најтешките поглавја на мојот живот, сè до моментот кога решив тие слики да ги претворам во концепти и да разберам како тие концепти функционираат низ призма на психологијата на потрошувачите и понудувачите и сето тоа да биде „креативно“. Најсоодветно место за овој подвиг ми се гледаше катедрата по Маркетинг. Потоа (тогаш велев случајно) следуваше стипендија на академијата за графички дизајн во „Семос“ за стрип-табла, која за малку ќе останеше во фиока. Потоа следуваше и соработката со „Антолог“ и можноста да придонесам на каков било начин за книжевноста кај нас. Романтична приказна, нели! 😊

ПОРТФОЛИОТО НА МАРКО

Денес работиш како фриленс-дизајнер, што е навистина смело, со оглед на тоа што сам треба да се грижиш за целиот процес, од наоѓање работа до наплата и плаќање придонеси… Што позитивно ти нуди ваквиот начин на работа, што се имаш определено за него?

Да, веќе речиси десет години функционирам како фриленсер, т.е. уште кога духот на времето сè уште се колнеше во концептот на „сигурна работа“. А јас, пак, многу рано во животот научив дека сигурноста е привид, молчешкум договорена општествена илузија. Сфатив и дека стремежот кон неа најчесто има мазохистичка природа, затоа што единствено изгледен и сигурен е самиот крај, па понесен од оваа идеја и синхроницитетите кои ја следеа, сите сили ги насочив кон процесот, т.е. кон сето она што е некаде измеѓу почетокот и крајот и решив да уживам во работата во сите искачувања и падови, подвизи и грешки. Уживајќи во возбудата која ја носи љубовта кон тоа што го работиш, речиси несвесно ја прифаќаш можноста да ги запознаеш сите свои димензии, што е огромен бенефит. А само по себе е и можност одново и одново секојдневно да учиш што суштински значи одговорноста. Мене концептот на „фриленс“ ме научи и времето да го гледам низ малку поинаква призма, а ми овозможи и да не се претворам во машина која безпоговорно ќе произведува во рамките на некој тренд.

Како ти тече процесот на дизајн на корица на една книга и колку си задоволен од размерот на вложеното време и креативност, заработката и сатисфакцијата по една издизајнирана корица?

Секој дизајн-процес, без разлика дали е тоа корица или друг материјал, мора да биде искрен, затоа што тоа е единствен одговор на довербата која клиентот ти ја дава на дланка. Втората намирница во мојот дизајн-процес е интуицијата. Да се слуша интуицијата значи и да се слуша сублимиран код испратен од сите сознанија и свесни и несвесни кои сме ги акумулирале со текот на времето. Најчесто, мое е само прецизно да ја артикулирам. Рационализацијата се обидувам да ја оставам за крај за да се изостри, прецизира и доведе до максимумот во соодветното време и простор.

Вложеното време, креативност и заработката најчесто не се за на иста вага во оваа професија, поготово не на нашиот пазар. Веројатно затоа што идејата за професијата се продава со некаков сертификат за технички вештини и со квоти на заработка спакувани во светкавата хартија на трендот, но никако не е за жалење. Сатисфакцијата, патем, е неизмерна! Замислете можност да бидете вие оној кој ќе даде тригер за влез во световите на канонските автори.

 

Корици на книги дизајнирани од Марко Трпески

Графичкиот дизајн подразбира да се биде во чекор со времето. Каков е твојот однос кон модата при дизајнирањето? И дали користењето на вештачката интелигенција (ВИ) ја гледаш како минлива мода или како неодминлива иднина?

Веројатно ќе се согласиме дека графичкиот дизајн е применета современа уметност, што само по себе подразбира одговорност во чии рамки графичкиот дизајн треба да одговори на потребите целната група. Додека модата и трендот нужно не подразбираат современост, туку се првенствено статистички алатки, а во дизајнот претставуваат и согласност заради прифаќање и најчесто лесна материјална исплатливост со неминовни нусефекти како што се униформираност и неинвентивност.

Неодминлива сегашност, би рекол за ВИ, иако самиот концепт ми се чини дека е предвремено роден (понуден на широко користење) случајно или намерно – оценете сами. Mногу недоречености и недостатоци се врзани со ВИ, поготово во поглед на графичкиот дизајн и уметноста. На пример, голем нејзин недостаток е немањето етичка норма ниту регулатива од каде алгоритмите учат (тужби и случаи еден куп), непочитувањето на авторските права, неможноста да се направи ресет. Но со самото тоа што е вештачка не може да биде виновна ниту за тековните, ниту за импликациите кои претпоставувам дека следуваат. А тука се и нашите одговорности, т.е. во равенството неодминлив е и човековиот фактор и начинот на кој тој ја користи ВИ. Имено, наместо алатка за олеснување на работата од дискусиите и моето искуство гледам дека има некоја тенденција да се претвори во инкубатор за оние кои не можат да постават јасна граница помеѓу продукцијата и репродукцијата. Најсимптоматично ми е што без размислување оној кој задал команда се именува како автор на делото.

Извадоци од „Метафора“ од Марко Трпески

Минатата година ја издаде твојата прва авторска книга „Метафора“, која е спој на ликовната и книжевната уметност. Дали таа настана како резултат на своевиден увид дека дизајнот повеќе не може да ти биде единствен канал на (креативно) изразување?

Па, во суштина, дизајнот ми е само доминантен израз, но не и единствен начин на креативно изразување. Имам јас неколку хобија, кои во голема мера служат како автотерапија, т.е. интимен монолог пред огледалото на творбата а и на сепството. На пример, тука е пишаниот збор уште пред „Метафора“, макрофотографијата, наивното макетарство, од пред некое време и обработката на дрво итн. Технички, „Метафора“ настана по увидот дека фиоките и фолдерите во моето опкружување стануваат пренаселени од неприкажани приказни, а таа беше зачната во рамките на концепт и не морав многу да интервенирам, само ги построив илустрациите и текстуалните минијатури, што беше последна заповед на мојот авторитет над нив и им дозволив да живеат меѓу читателите и толкувачите.

„Метафора“ ја гледам како твој сублимиран поглед на современите состојби – оние на умот, на перцепцијата, на реалноста и времето во кое живееме, преточен и низ визуелен, и низ книжевен медиум. Поглед низ маглата на сонот (некогаш на таа пред заспивање, на таа при расонување или, едноставно, преку маглата на заспаноста). А сонот е игрив и надреалистичен и полн симболи кои ни кажуваат многу, само ако сакаме да ги слушнеме. Како ти се чини ова мое доживување на книгата?

Уживам во различните доживувања на „Метафора“, тие се нејзина суштина и животна енергија. Токму тоа е и нејзината цел – да жонглира со перцепциите на читателот, да осцилира помеѓу сонот и јавето, помеѓу свесното и несвесното. Инаку, да, „Метафора“ е паноптикум на симболите на духот од времето кои мене ми се чинеа релевантни за напомена, истовремено и лаичка интуитивна психологизација на духот на времето. Има тука многу слоеви, т.е, за секој кој ќе се осмели по малку.

Илустрации од новата „Метафора 2“, која треба да излезе од печат до крајот на годинава

Дел од страниците на „Ние, чувари на приказната“, замислена како интерактивна книга во која читателот ќе го напише својот текст до илустрациите.

Годинава подготвуваш да издадеш уште две книги – „Метафора 2“ и „Ние, чувари на приказната“. Ќе ни откриеш по нешто за секоја од нив?

Па да, полека но сигурно влегувам во фаза на финални подготовки на двете книги. „Метафора 2“ останува во препознатлив манир, со архетипски вињетки и текстуални минијатури, овојпат од пред огледалата, затоа што метафората го одржува колективното свесно во живот. Додека „Ние, чувари на приказната“ е сосем поинаков концепт, тоа е еден вид игра во книга, книга чија суштина е да се испишува одново и одново во соработка со читателот. „Ние, чуварите на приказната“ треба да претставува една работна тетратка за сонувачи, со знаци покрај патот на мечтите, со знаци и симболи кои ќе бидат препуштени на слободно толкување на оној кој ќе се осмели да ја допишува книгата чија манирска одредница повторно е надреализмот.

Дел од SHUFFLEISM, проектот-ветување со дизајни-коментари.

Твојот креативен и критички настроен ум блеска и во новиот проект „Shuffleism“, кој на Инстаграм го опишуваш како „Logos not Logic“ и „специјализирана продавница за АРТфактите на нашето постоење“. Проектот, засега, се состои од визуелни коментари на разно-разни маркетинг појави. Како се роди и каква е твојата слика за него?

Shuffleism e креативен предизвик, ветување, критика, каталог. Ветување дека 365 дена ќе се обидувам секојдневно да создавам слики од навидум случајна мешавина на искористени рециклирани дребулии (симболично комплекси), неслучајно понесен од актуелностите со манир повторно во рамките на метафоричното и надреалното, ветување дека погончето за симболи ќе создаде каталог од АРТфакти кои, како што милувам да кажам, ја калибрирале мојата призма на светоглед во соодветниот простор-време, ветување кое ќе ме одржува во креативен и критички ангажиран набој и мене, а и оние кои ќе му дадат можност на Shuffleism.

БОНУС ПРАШАЊЕ: Кои ти се најомилените корици што ги имаш дизајнирано?

Не би издвојувал, вели некој непретенциозен глас. Другиот почнува да си набројува и тоа ретроспективно, „Кабинет на чуда со ѕидови од огледала“ – Владимир Јанковски, „Телото во кое треба да се живее“ – Петар Андоновски (наградена на овогодинешниот Саем на книгата), серијалот на Франц Кафка во издание на „Антолог“, серијалот на Меша Селимовиќ исто во издание на „Антолог“, „Глад“ – Џамал Уариачи, „Гласот на господарот“ и „Киберијада“ – Станислав Лем … ќе продолжам да набројувам во себе 😊.

Омилените корици на Марко

Во Националната универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“, установа со исклучителна важност за културата и образованието, ризница на уметнички и научни остварувања, свечено се одржа јубилејното 10-то доделување на Наградата за најдобар млад преведувач „Вавилон“.

Наградата ја доби Благоја Јовановски за дел на превод на делото од англиски јазик „Волшебникот“ од Колм Тојбин, ирски автор.

Амбиентот, целосно адаптиран да прилега на манифестацијата, го охрабри евроамбасадорот Дејвид Гир накратко да се обрати на македонски јазик пред присутните, потенцирајќи ја исклучителната важност на литературата и културната размена. Свое обраќање имаше и претседателот на организациониот одбор на наградата „Вавилон“, Милан Дамјаноски.

Пред официјалниот старт на настанот, Амбасадор ја искористи можноста да се запознае со работата на институцијата и македонското културно наследство. Настанот се заокружи со проекција на краток документарен филм во чест на 80-годишнината од првиот училиштен час по македонски јазик.

 

80 години од публикацијата на романот „Малиот принц“

Сите се сеќаваме на нашата прва средба со магичниот роман, Малиот принц[1], една од најраните лектири во основно училиште во која го запознавме мистичниот свет на Антоан де Сент Егзипери полн со енигми и скриени значења. Се сеќаваме на илустрациите од романот: Малиот принц застанат над својата планета, потоа змијата која го јаде слонот, осамената роза и раскошните баобаб дрвја. Се сеќаваме на сите таинствени пораки што можеби тогаш ни се чинеле нејасни и комплицирани, но сега со одново читање се сеќаваме на безвременото чувство што ни го оживува приказната на Малиот принц. Така, по повод Светскиот ден на книгата, го прославуваме и одбележуваме овој важен ден за историјата на книжевноста токму со волшебното дело на Егзипери.

Навистина, делото може да биде мошне комплексно за младите читатели, особено поради тоа што отвора прашања кои им се поблиски на возрасната публика, меѓутоа тоа не значи дека не може да биде читано како бајка односно фантастична приказна во која главниот лик е еден млад човек што трага по суштината на животот. Алегориските слики за љубовта, желбите, пријателството и вербата циркулираат низ романот и преку гласовите на нараторот и Малиот принц, додека читателот е во постојан дијалог со фабулата на текстот и се идентификува со емоциите на главниот јунак. Станува збор за езотерична книга што треба да се чита низ контекст на метафори и алегории. Приказната е кондензирана во помалку од стотина страници, а чувството што се добива читајќи го делото го впива вниманието на читателот и го носи на едно незаборавно патување низ имагинарното.

     

Сите ние трагаме по некоја далечна планета

Осамениот наратор е случајно заглавен во бескрајната Сахара каде и го среќава Малиот принц. Слично како и нараторот, Малиот принц чувствува огромна тага и самотија – чувства кои остануваат сеприсутни низ текот на романот кои го следат на неговите патувања. Тој патува на неколку различни планети, секоја со своја специфична историја во која се испреплетуваат колаж на уникатни ликови со индивидуални карактеристики. Кога ќе го погледнеме денешното општество, можеме да воочиме дека ликовите од планетите на Малиот принц не се толку различни од нашиот, реален свет особено што тие претставуваат различни аспекти на човековата природа и можат да се направат паралели со денешното општество. На патот кон себепронаоѓањето тој се запознава со останатите ликови, кои самите се борат за да си го потврдат своето место во светот.

Така, преку приказните на Малиот принц го следиме неговото патување на планети во кои владеат прототипи за различни материјалистички опсесии, а потоа страв и алчност за моќ и поседување, карактеристики што тој не може да ги разбере. Малиот принц им дава на читателите нова перспектива за светот и ги охрабрува да размислуваат критички за општеството во кое живеат. Од друга страна Малиот принц го инспирира нараторот, кој и самиот се соочува со друг внатрешен конфликт, се чувствува осамен и отфрлен од светот и во овие моменти може да се потпре само на мистичната фигура на Малиот принц кој го чувствува поблизок отколку некој возрасен.

Малиот принц тргнува на пат да го истражи универзумот и се обидува да пронајде одговори на егзистенцијалните прашања што му се чинат нејасни и далечни. Сите од нас сме се нашле во иста ситуација како протагонистот на ова дело, кога многу од нештата ни се чинеле прекомплицирани или туѓи, а можеби дури и сме почувствувале фрустрација или отфрленост во некои моменти од нашиот живот. За да можеме да стигнеме до универзалната човечка вистина, потребно е да пропатуваме различни планети, да искусиме сѐ што ќе ни понуди животот и да запознаеме многу луѓе, луѓе со кои ќе оствариме значајни релации, но и луѓе кои нема да ни се допаднат. Сите овие патувања, сите средби и животни ситуации на крајот ја обликуваат перспективата на младиот човек за светот и придонесуваат за личниот интелектуален и емотивен развој. Романот илустрира како нашите искуства и интеракции со другите можат да влијаат на нашите вредности, верувања и однесувања. Во таа смисла нашето патување низ животот не е само обична дестинација, туку е еден вид искуство врз кое ги испреплетуваме сите мигови и настани што на крајот можат да нѐ обликуваат и дефинираат.

Митот за вечното дете – puer aeternus

Егзипери му го посветил романот на својот најдобар пријател, Леон Верт потенцирајќи дека „сите возрасни некогаш биле деца, но малкумина од нив се сеќаваат на тоа“. Романот непосредно го обработува митот за вечното дете. Митот за вечното дете е моќна идеја која се слави во многу култури низ историјата и се гледа како симбол на чистота и невиност. Нараторот започнува со сеќавања и ретроспекции кон минатото и кон своите детски моменти кои останале длабоко притиснати во неговата меморија. Швајцарскиот психијатар и психоаналитичар, Карл Јунг, верувал дека искуствата од детството играат значајна улога во обликувањето на личноста како и психолошкиот развој на поединецот. Оттука и детството е најважната фаза во животот на еден човек.

Во контекст на јунговата (психо)философија, puer aeternus е пример за архетип односно исконски образец според кој можат да се најдат слики во митолошките фигури на грчките богови и херои. Според илустрациите во романот, исцртани од самиот автор, фигурата на Малиот принц е претставена како мало момче со руса коса облечен во зелени облеки и жолт шал. Најчесто е илустриран врз некоја малечка планета или како лебди во воздухот. Самите планети, според големината, одат во прилог да ја обележат сликата за маленкоста на вечното дете кое непрестајно трага по интергалактички авантури.

Иако протагонистот на книгата е младо момче кое има детска невиност и се чуди на материјалните пориви на луѓето од светот, сепак, може да се заклучи дека неговото патување е коментар за начинот на кој општеството се однесува кон децата. Малиот принц го оспорува ова покажувајќи дека децата можат да имаат длабоко разбирање за светот околу нив. Во многу случаи, на децата не им се дава почит или внимание, а нивните перспективи често се занемаруваат. Романот воспоставува силен контраст помеѓу невиноста и чистотата на децата и далечниот, материјалистички поглед на светот на возрасните. Авторот ги користи средбите на Малиот принц со возрасните, кои ги среќава на своето патување, за да ја покаже ограничената перцепција и себичноста и да потенцира колку се тие оддалечени од детството и бидувањето дете. Возрасните во романот се опседнати со сопствениот успех, богатство и имот и не ги ценат едноставните животни задоволства. Децата, отелотворени преку ликот на Малиот принц, ги интересираат едноставните животни задоволства како што се играта, љубопитноста и имагинацијата. Младите стануваат многу поотворени, потолерантни и поемпатични на средината и светот околу нив. Така и Малиот принц е претставен како помудар и поемпатичен наспроти возрасните ликови во романот.

Потрага по автентичноста 

Потрагата по автентичниот начин на живот е клучното животно патување што треба да го помине секој човек. Сите луѓе на светот поседуваат различни квалитети, таленти, покажуваат интереси и афинитети кон различни теми и прашања. Убавината на животот е токму во способноста на впивање на тие меѓучовечки разлики кои треба да ги прифатиме со отворено срце. Главниот интроспективен конфликт на Малиот принц произлегува од неговата неспособност да ја разбере розата, поради која заминува на долго патување за да научи повеќе за животот и за себеси.  Во една дискусија со лисицата, Малиот принц дознава дека всушност неговата љубов кон розата е толку голема бидејќи е рефлексија на неговата голема грижа и внимание посветено на неа. Оттука и заклучува дека најважните работи во животот се оние што можат да се најдат во срцето, наспроти материјалните објекти и ограничености кои го заслепуваат човекот.

Минливите задоволства и бескорисните нешта што ги трошат минутите на нашите денови заземаат толку многу простор во нашите животи, а ние им придаваме толку големо значеше што понекогаш станува тешко да се направи разлика помеѓу духовното или материјалното исполнување. Затоа Малиот принц наоѓа задоволство и ги цени едноставните работи во животот како што се гледањето на зајдисонцето или грижата за цвеќето – и ја разбира тежината на овие секојдневни ритуали, навидум мали, но сепак со огромна длабочина.

Во таа смисла, романот нѐ потсетува дека треба да ја прифатиме нашата индивидуалност и да останеме верни на себеси во свет кој често се обидува да нѐ усогласи со општествените очекувања и да нѐ оддалечи од сопствената уникатност. Чувствата се единствени. Тие се нашиот компас кон подобро разбирање на светот. Понекогаш не е погрешно да се вратиме еден чекор наназад, да го слушнеме сопствениот глас и да го погледнеме светот од призмата на децата. А уште подобро, ако успееме да го негуваме детето во нас, ако успееме да ги негуваме нашите идеи, да не ги оградуваме емоциите што ни надоаѓаат, тогаш нема потреба од враќање наназад, тогаш потрагата кон себеси станува една прекрасна игра и планетарно патување.

Книгата Малиот принц е многу повеќе од обична книга за деца – тоа е еден светски феномен најпреведувана книга што достигна превод во повеќе од неколку стотици јазици и истовремено делото не престанува да биде предмет на обработка во многу училишни програми насекаде во светот. Книжевно-културното наследство што го остави зад себе романот, Малиот Принц, но и самиот книжевен лик на Малиот принц, се потврди во испитувањето на неговата трајна привлечност кај младите читатели низ генерациите. Книга која говори за губењето на близок, чувствата, значењето на животот и смртта, меѓучовечки релации, но и релациите што ги имаме самите со себе, Малиот принц продолжува да биде едно од највпечатливите дела напишани во историјата на книжевноста.

Влезот на Младинскиот културен центар (МКЦ) во Скопје, го обележува скулптурата на Малиот принц. Го гледаме малиот принц како стои исправен врз неговaта планета. Неговиот шал е во постојана борба со ветрот, а на неколку чекори од него проникнува фамозната роза од приказната. Симболот кој го краси влезот на младинскиот објект е неслучајно фигурата на Младиот принц кој секогаш ќе ги надгледува младите и ќе ги потсетува повозрасните дека детството не треба да биде заборавено.

Доротеа Огненовска

[1] Оваа година славиме јубилејни 80 години од првата публикација на романот во 1943 година во Франција и иако на растојание од еден век, темите што се истражуваат во делото се сè уште релевантни денес кај читателите од сите возрасти. Книгата обработува универзални прашања како што се важноста на пријателството, потрагата по среќа и борбата да се најде смисла за животот. Авторот преку делото ја капсулира квинтесенцијата на неговите искуства на земјата како и животната философија со која се соочувал низ текот на својот живот. Антоан де Сент-Егзипери објавил многу малку за време на неговиот живот – шест книги, а исто толкав број дела биле постхумно публикувани во период од 70 години.

Ресен град помеѓу Преспанското и Охридското езеро, каде почнуваш да го насетуваш мирисот на медитеранот со сите свои колоритни пејзажи. Ресен опколен од спокојот на водата и вкусот на сочните јаболка е приказна за сите сетила која нè враќа кон себе, кон ренесансата на духот.

Ресен е мало и шармантно гратче, но со значајни културни одбележја, како што е Културниот дом „Драги Тозија“, кој бил изграден од 1905 – 1912 година како сарај на бегот Ахмед Нијази-бег, еден од водачите на младотурската револуција. Во неа денес се наоѓа Ресенската керамичка колонија, дом за многу светски познати грнчари, како и постојаната поставка на делата на македонската сликарка Кераца Висулчева. Со архитектурата, сарајот одзема здив, а ресенчани прават сè за да му се спротивстават на забот на времето кој остава траги. Заминувате од сарајот и размислувате колку сме богати со културно наследство, за кое малкумина знаат и дел од нив многу достоинствено го чуваат.

Напуштајќи го Ресен, по пат опколен со сите бои на палетата од флората која те опкружува, се отвора стаклен хоризонт на одразот од облаците во Преспанското езеро. Оттука започнувате да го храните духот со сите убавини на природата.

Прва постојка – село Курбиново, црква Св. Ѓорѓија, 12 век. најпознат по т.н Ангелот од Курбиново. Стилот на уметникот зад фреските, кон крајот на XII век ќе биде пренесен и употребен во катедралите во градовите од италијанскиот регион Тоскана, каде што подоцна, врз основа на овој тип на фреско-сликарство, ќе се развие и светски познатата италијанска ренесанса. – Приказна која ја знаат мештаните, а ние имавме среќа да ни ја раскаже еден од нив. Недалеку подолу бевме срдечно поздравени и од трло кози, кои беа многу љубопитни околу нашиот фотографски објектив. Па, многу вешто го „украдоа“ сето внимание и за брзо тие станаа ѕвезди на нашето патување.

Следна постојка – село Љубојно. Љубојно нè шармираше уште кога ги дознавме легендите за името на селото. Првата е Шекспировска Ромео и Јулија, но со среќен крај: Лошите меѓусоседски односи на жителите од две населби, не им дозволиле на момчето и девојката кои се заљубиле да ја остварат својата љубов, па тие побегнале и создале своја населба која ја нарекле Љубојно. А, второто предание е за првонаселената меанџика Љуба, која точела многу убаво вино. Кога муштериите влегувале во меаната гласно велеле „Љубо, вино“. Денес, Љубојно е село со архитектура за восхит, со неколку околни манастири и го има на дланка Преспанското езеро.

Низ овие места се чини времето како да застанало, но за посетителите времето летнува. И додека ги средувате впечатоците, овие тивки места, незабележително оставаат длабока трага во духот и повикуваат на акција за освестување за тоа колку многу сме богати!

Како што би рекол нашиот Горан Стефановски:

„Не можете вие да барате од мене да не се чувствувам како дел на најдлабокиот и најстар свет, кога Хераклеја ми е дома, кога Охрид ми е дома, кога Виа Игнација, единствениот автопат што постоел во Европа меѓу 5 и 15 век минувал покрај куќата на баба ми во Битола. Не може баш сè да е кај вас, а баш ништо да не е кај нас.“

*Посетата на Преспанскиот регион беше во склоп на EУ со Тебе во Ресен.