Категорија: Колумни

Europe House во соработка со Умно.мк  ја креира рубриката „Надреден знак“ во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумна на теми што нè засегаат.

Сите наидуваме на клише изреки кои ги кажуваме со потсмев и невистини, но всушност најчесто клишеата се жива вистина. Но кога станува збор за одговорност и преземање акција, нема поточна изрека од онаа во насловот на оваа колумна.

Да го ставиме ова во контекст на заштита на животната средина: индивидуална одговорност има секој од нас, цело време, секаде. И тоа без разлика дали станува збор за пазарење, седење по дома и гледање филмови, дружење со пријателите или, пак, фрлање ѓубре. Но зошто повеќето од нас немаат еколошки навики, свесно и одговорно секојдневно функционирање?

Е сега, морам малку да ја раширам темата за да дојдам до заклучокот на крај.

Со текот на времето научив дека подемот на масовното производство и „развојот на економијата“ се започнати со погрешни вредности, а тоа се парите и профитот. На почетокот на 20 век се порачуваат пропаганди кои ги мамат големите маси луѓе да веруваат дека одреден производ им е неопходен и дека ќе им го направи животот полесен и подобар, без многу етика и морал. Најпознат во тоа е Едвард Бернејс, внук на познатиот психолог Сигмунд Фројд, кој ја користи психологијата на човекот за да продаде производ. Се враќаме повторно на психологијата, односно зошто возам автомобил, а не велосипед, зошто не селектирам, зошто не пазарам рефус?

За да го сфатиме ова, треба да разбереме дека човечкиот мозок функционира на линија на помал отпор. Тоа е негов механизам за преживување, негова цел е да ја намали енергијата потребна да се реши некој проблем, а да ги зголеми наградите (уживањето).

Да го кажеме тоа понародски: завршуваш со работа, дома нема ручек, а не си стигнал навреме да испазариш на пазарче, па да зготвиш сам. Да се испланираат оброците, потребни се време и енергија за планирање. Додека, пак, пазарењето во супермаркет и нарачувањето храна е полесно, или некои милуваат да кажат – попрактично и бара помалку напор. Мозокот, барајќи да зачува енергија, те поттикнува кон полесната опција. Не е најстрашното тоа што немаш ручек. Но сите овие навики имаат многу негативно влијание врз животната средина: супермаркетите ја поттикнуваат масовната потрошувачка и се главен причинител за згаснување на локалните, микропроизводители на храна. Понатаму, освен што е економски неисплатливо, купувањето готова храна прави да имаме многу повеќе ѓубре во кантата, и тоа од пакување/кутии кои се за една употреба и не се рециклираат. Да, оние тенки пластики не се рециклираат и затоа ЕУ веќе ги забрани за секаква употреба. За крај, непланското пазарење храна резултира со поголеми количини отпад од храна.

Тука би сакала да потенцирам еден факт, дали знаете дека развиените земји имаат поголемо количество на отпад отколку неразвиените? Со други зборови, луѓето што имаат повеќе финансиски средства повеќе купуваат, а со тоа и повеќе одлагаат ѓубре. Во Германија едно лице во просек произведува, или фрла, 620 кг отпад. И тука спаѓа сѐ, и селектиран и неселектиран отпад. Додека, пак, кај нас, тоа изнесува 450 кг по жител.

Повторно ќе се навратам на навиките: студиите покажуваат дека на богатиот човек му е полесно да си купи нов фен за коса наместо да го поправи стариот. Помалку напор прави оној што сам си влегува во автомобил и оди на работа отколку секојдневно да се договара со комшијата или колегата кога да се чекаат и да одат заедно в град.

Промената започнува со освестување. Треба да бидеме свесни и ќе знаеме дека нашето пазарење нова облека секој месец во нискобуџетните продавници на долг рок нѐ чини многу повеќе (затоа што тие облеки не траат долго, се оштетуваат и се фрлаат), а со 3-4 квалитетни парчиња облека можеме и подобро да изгледаме, и повеќе време да имаме за други активности затоа што не шетаме по продавници. Дури тогаш ќе почнеме да размислуваме поинаку и ќе отвориме можност за стекнување нови еконавики.

Е тука за повеќето работи е клучен функционален систем. Досега зборував за одговорноста на индивидуите, но за да ја зачуваме планетата, мора да има симбиоза. Тоа најдобро функционира со освестени индивидуи кои придонесуваат за развој и добро функционирање на системот. Едноставно едно без друго не може. Под систем се подразбираат државата, градот и општините, јавните претпријатија и училиштата, но и системот кој го имаме и во најблиската околина, а тоа се нашите пријатели и семејство.

Лично мое мислење е дека нам сѐ уште ни се блиски одржливите навики, не треба да „измислуваме топла вода“, доволно е да погледнеме што прават нашите родители или баба и дедо, иако тоа го прават од економски причини, тоа се добри практики на одговорно однесување кон планетата. Баба ми правеше многу рецепти со дршки од зеленчуци – од пити до чорби. Другата баба цело време фрлаше ѓубре во една кеса која потоа ја миеше, а и кантата си ја миеше, за да не купува кеси и да заштеди некој денар. Дедо ми, пак, не се симна од велосипед, „Понито“ уште седи во подрум и може да се вози. Моите дома чуваат работи од кога бев мала затоа што „ќе се најде некогаш“. И ете, денес моите деца носат неколку маички и си играат со моите играчки.

Преку вакви практики, здружени може да влијаеме врз системот. Само ако има доволно велосипеди на улиците, градоначалниците ќе имаат приоритет да прават велопатеки, а не булевари. Клучното е да не се откажеме затоа што е тешко и нема услови за тоа. Да не дозволиме да го избереме полесниот начин. Туку да бидеме сигурни во нашите акции, во тоа што го правиме дека е правилно и одговорно. Понатаму, секој на свој начин да проба да го подобри системот – дали е тоа преку разговор со најблиските, политичка активност или можеби отворање некој бизнис за да се реши одреден проблем.

Затоа, пред да го обвиниме системот дека не работи, прво да се преиспитаме себеси. Или како што рекле старите: ако можеш да направиш добро, не прави лошо. Одговорноста е твоја да направиш напор бидејќи тоа е вистинската одлука. А времето е дојдено бидејќи ја прочита ова колумна докрај.

-Мила Јовановска, комуниколог, екоактивист

Europe House во соработка со Умно.мк  ја креира рубриката „Надреден знак“ во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумна на теми што нè засегаат.

Пишува: Драган Б. Костиќ, радионовинар и диџеј

Како и сè друго во светот, и музиката има свои циклични патишта и движејќи се по нив, се менува со општествените, културните, политичките, геополитичките состојби во дадени периоди. Особено со напредокот на технологијата што силно влијае врз промените што стануваат сè подинамични и побрзи, што дури обичниот човек не ги забележува, а ги прифаќа како неминовност. Од доминантните големи оркестри во четириесеттите и педесеттите години на минатиот век, со исклучителни инструменталисти и врвни пејачи, преку рокенролот во раните педесетти години, кој црпејќи влијанија од традиционалните вредности на блузот, џезот, европските музички одгласи донесени од татковините на новокреираните Американци, се создаваа неверојатни хибриди што се вткајуваа во традициите на многу земји. Надградувајќи се и менувајќи се.
Европа во одреден период талкаше зад тие промени, иако имаше извонредни музички урнеци во медитеранскиот мелозвук, во француската сансона, сè до појавата на бумот на британскиот бит, создаван врз сопствените традиционални музички вредности и увезеното прекуокеанско влијание на блузот, џезот, ритам и блузот. Битлс-експлозијата беше еквивалент на истата предизвикана од Елвис Присли во САД, еден неочекувано плоден излез за младите од двете страни на Атлантикот.

Европа како да се прероди, но како своевидна копија на британскиот музички бум. Од друга страна, низ сите популарни периоди се развиваше раниот рокенрол, претворајќи се во посодржинска форма позната како рок, а која почна да се облагородува со непрегледната река талентирани музичари. Тие ја кренаа хибридната можност на многу повисоко ниво на врзување на класичните европски вредности, класичната музика со сета агресија на моќниот ритмичен рок-инструментариум, креирајќи низа нови трендови кои содржински хетерогено се движеа низ времето.

До ова сегашно, кое под наплив на нетипични музички структури предизвикани, пред сè, од хип-хоп културата, не ретко создава квазимодо-креатури. Вредноста на музичката содржина почна драстично да опаѓа, таа не претставува генерално некој особен предизвик, станува инструмент за најплитка забава, без вредност и молскавична минливост. Без нови силни авторитетни личности што ќе предизвикаат нова река млади таленти. Новото време и неговата технологија се креатори на таквата безлична музичка структура која не е способна да биде почитуван двигател како коректор на општествени збиднувања. Бидејќи музиката не е исклучително само забава. Информираноста и едукацијата преку неа се битните фактори за нови предизвици, на нови музички едукатори, но кај нас не им се оддава некое позначајно внимание. Какви ученици, такви и идни професори од нив!

Неодамнешната музичка „Мајска сесија“ под покровителство и организација на Јуроп хаус Скопје покажа еден можен интересен пат, ајде нека е и првично патека по која може да се движи предизвикувачки едукативниот начин на дејствување. Каде во заштита на традиционалните вредности, кои не се само дел од минатото, туку можат да станат и основа за градба на идни содржини, покажа кавер форма како спој на генерации, времиња, подзаборавени вредности.

Пред сè, зачувување на македонското музичко наследство предадено од сегашните генерации за некои идни. Присутноста на платото на УКИМ, пред безмалку двеилјадна публика, кај многумина веројатно ја предизвика мислата дека убавото, доброто, квалитетното не минува, не замира, трае! Добрите одгласи на учесниците и публиката можеби ќе ги предизвикаат луѓето од Јуроп хаус, ќе ги инспирираат за нова испитна сесија на иста (или друга) локација, со други учесници. Успешната мајска секција покажа како треба да се работи со најискрена намера за унапредување на македонската (и севкупна) музичка култура, со императив. Не уништувај го старото, туку гради го новото врз цврстите темели.

Музиката е како глина, може да се обликува според сопствениот интелект и талентот кој сплотен со други такви може да креира и несонувани продукти. Затоа не смее да се заборави аксиомата дека ова што го знаеме е само капка, а преостанатото – море!

Europe House во соработка со Умно.мк ја креира рубриката „Надреден знак“ во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумна на теми што нè засегаат

Пишува: Радмила Живановиќ, психолог-гешталт психотерапевт, Психотерапика

Менталното здравје е индивидуална и колективна одговорност. Она што го чувствувам лесно се прелева и влијае врз она што ќе го доживееш ти. Ние сме многу поповрзани отколку што можеби ќе дознаеме во овој краток живот… Многу попотребни и многу побитни. Менталното здравје како трансгенерациско патување го дефинира и озвучува полето во кое сите ние суштествуваме, чувствуваме, растеме, живееме и умираме. Тоа е цивилизациска придобивка на човечкиот род, но и на општествата во кои живееме, колективна инвестиција која се одржува и менува единствено низ системите на поддршка, валидизација и разбирање. Да се биде ментално здрав, значи да се пронајде начинот за неутрализација и процесирање на сите токсични деривати на живеењето: ниската самодоверба, чувството на немоќ, девалвацијата, очајот, невидливоста, пропаѓањето, зависта, срамот, вината. Затоа, менталното здравје бара многу повеќе меѓусебна доверба, стабилност, признание, можности и слобода да го правиме она што ни е најпотребно и она што е автентично наше. Сепак, малкумина успеваат да го искусат на овој начин во рамките на својот живот. Менталното здравје еродира и се фрагментизира под неодржливата и неиздржлива војна во арената на социјалните медиуми, под силното празнење на сите потиснати нагони, потреби и емоции. Сите сме дел од ова модерно ропство, од оваа егзибиција на некаквиси елити, од оваа поларизација на моите и твоите, на нашите и вашите. Едните – сиротите обременети со барањата да бидат постојано видени, слушнати и сакани, а другите – надмоќните спремни во секој момент да делат знаење, мудрост, вистина и благосостојба за другите. Но, секој длабоко несигурен за сопствените постигнувања, за сопствената сила и влијание, се чувствува како натрапник во сопствената реалност и на сопствениот успех.

Живееме во ера на длабока заспаност, по инерција се лепиме со сите содржини што ни даваат некаква смисла. Се движиме како кукла со тромото дрвено тело, која двапати ги осигурила конците на кукларот, а внатре сонува и дрско го чува само за себе тој наивен слободен свет. Механизмите на себеказнување, себеобвинување, деградирање, намалување и очајот се дел од нашето секојдневие. Ние не смееме да се израдуваме без да имаме милион причини, не смееме да се опуштиме и да бидеме задоволни без претходно на мал милиони начини да умреме во име на капитализмот и квазилиберализмот. Стануваме робови на сопствената празнина, која ја глорифицираме до тој степен што таа станува недостижна, а ние мали за да ја исполниме. Гладно гледаме во она што не сме наместо да погледнеме кај сме и кои сме.

Страв ни е да кажеме кои сме, страв ни е да кажеме и кои не сме. Во нас постојано орбитира стравот дека никој нема да сака да биде со нас, дека ќе бидеме исклучени, заборавени, оставени да си пресудиме самите, таа одамна искусена осаменост која ја еродира секоја клетка на жилавост. Тоа не е илузија. Ние навистина се плашиме да припаднеме, да се предадеме, да бидеме со некого, да растеме со некого. Не е секој непријател, но не е секој ниту пријател. Очајот и откажувањето демнеат хранети од тие постојани чувства на немоќ, заменливост, неважност, бесмисленост… Се сведовме на основни потреби, од кои едната, најсилната, е потребата да се заштитиме од животот.

За жал, ние немаме резервен живот! Овој живот ни е еден и единствен. Многумина зборуваат за човечката неповторливост, оригиналност, посебност и различност, а и многумина веруваат во можностите дека и покрај сè, успеваме да се разбереме, да се воодушевиме, да се промениме, да се вљубиме во другиот. Кога ќе погледнеш во сопствениот живот, што гледаш? Ајде сега погледни повторно, а што е она што избегнуваш да го видиш? Само преку прифаќање и разбирање на себеси, ќе стигнеме и до другиот. Енергијата на живеењето е ограничена, ние немаме неисцрпен извор. Добри сме сè додека пиеме од сопствениот извор, кога понекогаш им даваме и на другите да се напијат, кога понекогаш бараме и ние од нив. Многу полесна е живејачката кога имаме некој покрај нас, а кој не го сфаќаме за загарантиран, туку гледаме во неговата/нејзината одлука да го дели овој пат со нас. Животот секако се крши и не трае вечно и за многу од нас ќе зависи дали ќе одлучиме да останеме загледани во скршениот свет или, пак, ќе успееме да живееме со тој свет и да градиме со она што го имаме. Раната е простор за поврзување и разбирање, сила која нè осмислува и ни дава значење, како што животот е простор за значајни движења и чувствување и користење на силата и единственоста на секој од нас. Не плашете се да чувствувате, да доживувате, да дишете и да се радувате. Сè е тоа и за нас, луѓето!

Пишува: Љупка Вртева, инженерка на годината 2023 во Словенија

Europe House во соработка со Умно.мк ја креира рубриката „Надреден знак“ во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумна на теми што нè засегаат.

Колку се важни образовниот процес и независноста на образованието од државата и политиката? Онолку колку што се вредни сите луѓе што ја напуштиле својата држава и со својот потенцијал создаваат општо добро за друга држава.

Колку е важно државата да го препознае и да го негува потенцијалот кај децата во основното и во средното училиште, па дури и за времетраењето на студиите? Онолку колку да може да ги задржи тие умни глави за да придонесат кон напредок на својата држава и животот на населението.

Искрено посакувам секој што ќе го прочита овој текст да се обиде сам да одговори на овие две прашања и да се запраша што може да направи за да придонесе кон тоа да не биде потребно генерациите што доаѓаат да одговараат на истите прашања. Да ги одговориме денес и да се впуштиме во акција со која ќе промениме нешто.

Во време на општествена деградација, особено културна и уништен образовен систем во околината во која живеев, јас добив крилја и првпат отпатував – од дома, од Македонија. Моите вредности беа во целосна спротивност со оние што ги имаше мојата родна земја Македонија или, пак, само одредени луѓе околу мене. Имав повеќе лоши отколку добри искуства со луѓе што требаше да бидат мој или наш најголем пример и водач во тоа време во нашиот живот – нашите учители. Во тие времиња-невремиња бев жедна за правда и знаење. Бев бунтовник. Сакав да бидам тоа што сум, а не тоа што се обидоа да направат од мене. Затоа и се одлучив да побегнам од тоа што не сакав да бидам. Од тоа што не го поддржував и не го почитував.

Потекнувам од семејство каде што денот почнуваше и завршуваше со уметност и претприемништво. Различни области, а толку хармонични. Но, јас сакав да бидам поразлична. Дури и мајка ми се шегуваше на моја сметка и на социјалните мрежи напиша: „На шест години сакаше да биде балерина, но никој од нас не знаеше дека има план Б.“

Да бидеш различен во овој свет не е ни малку едноставно. Уште помалку за девојките и жените. Сè уште постојат стереотипи што ги обесхрабруваат младите девојки и жените и ги оддалечуваат од нивните соништа и желби. Јас сакав да бидам и бев различна. Одлучив да заминам од Македонија и да се запишам на Машински факултет во Љубљана, кој во тоа време се сметаше за еден од потешките факултети меѓу Словенците, каде што студираа претежно мажи. Желбата ме носеше напред, желбата беше моето гориво и поттик за да стигнам до знаење и со тоа знаење позитивно да влијаам врз околината во која сакам да живеам. На патот до знаењето, до додипломските и постдипломските студии на Машинскиот факултет, ништо не ме спречи, ниту словенечкиот јазик ниту ретката болест, а уште помалку спомените од Македонија. Кога нашата цел е небесната шир, тогаш немаме потреба од присила и ограничувања. Тогаш, имаме доволно енергија да полетаме.

Можам да истакнам дека инженерската професија не се состои само од техничко знаење. Инженерската професија е исклучително комплексна. Не можеш да бидеш добар и успешен инженер, а да ги немаш основните компоненти во себе, како што се етика и морал. Знаењето го добиваме со учење, искуство и истражување врз основа на морални начела и вредности што влијаат врз нашите одлуки.

И каде сум денес? Денес летам во околината каде што знаењето, трудот и истрајноста се главни вредности и се од државен интерес. Живеам во држава каде што не е важно чии сте, на која политичка партија ѝ припаѓате или од каде доаѓате. Живеам во држава каде што луѓето ме прифатија, ме почитуваат и го ценат моето знаење. Словенија го докажа тоа со доделувањето на признанието „Инженерка на годината 2023“.

И откако го добив ова престижно признание, се прашувам: „Можеме ли да бидеме повеќе од она што сме денес?“ Се разбира. Сите ние можеме да бидеме пример за младите, за новите генерации. Да им покажеме дека со своето знаење и страст можат да создадат подобро утре за нив и за генерациите што доаѓаат. Таа страст ги поттикнува луѓето да креираат, истражуваат и да развиваат нови идеи, производи или процеси. Кога постои страст кон иновации, во нас расте и желбата да го менуваме светот, да го подобриме постојното или да креираме нешто ново.

Верувам дека споделувањето лични искуства и инспиративни приказни е клучно за поттикнување на младите девојки и жени да ги следат своите желби и соништа.

Можеме да бидеме свои. Можеме да бидеме мотиватори. Всушност, тоа е и мојата задача откако го добив престижното признание „Инженерка на годината 2023“, да им ги пренесам својата енергија и своето размислување на младите девојки и да им кажам дека не постојат машки и женски професии, да им порачам дека за да го остварат својот сон, најважни се само личните желби и стремежи, истрајноста и доследноста.

Секоја девојка ќе биде благодарна сама на себе што се одлучила да влезе во светот на науката, технологијата, инженерството и математиката. Гласно сакам да им порачам дека секоја е способна, секоја може сè, секоја има крилја, само треба да полета!

И уште нешто од мојот рецепт: „Бидете свои, бидете различни. Секогаш и насекаде!“

 

 

*Сите ставови во рубриката „Надреден знак“ се авторски.

– Она кога деветгодишната аутистична ќерка ќе ти каже: „Мамо, дојди!“, а тебе ти звучи како да ти ја раскажала „Војна и мир“. Ова е мој твит од 2016 година.

Еден од многуте примери што ми потврдија дека се разликувам од другите мајки што имаат деца со типичен развој и дека мене радост ќе ми приредува еден нов збор, работи и активности кои за другите се вообичаени и не ги забележуваат, затоа што се подразбираат, а мене ми се чини како моето дете да искачило врв на планина. Ерато отвори еден нов свет за мене и за моето семејство.

Родителите на децата со атипичен развој минуваат низ неколку фази од моментот на осознавањето дека детето има проблем до моментот на прифаќањето на состојбата, но има и родители што остануваат заглавени некаде помеѓу. Да се бориш со состојбата на своето дете и истовремено со нефункционалниот и дискриминаторски систем е исцрпувачко!

Во моментите кога сфативме дека Ерато е во спектарот, сфативме дека во нашата земја генерално многу малку се знае и се зборува за аутизмот! Многу прашања, малку одговори!

Не прифаќам дека моето дете е помалку важно и нема да дозволам некој да го третира како такво!

Како семејство знаевме дека ние сме нејзиниот глас и дека тој глас ќе сакаме да се чуе, без илузии дека ќе направиме чуда, но ќе ја анимираме јавноста и ќе ја потсетуваме државата на нејзините обврски, заедно со сите други родители што сакаат да бидат слушнати и сакаат да направат промени.

Јас, мојот сопруг и постарата ќерка станавме активисти за правата на децата со аутизам и правата на сите деца/лица со атипичен развој. Аргументирано посочуваме кои и каде се проблемите со кои се соочува оваа популација, проблеми кои се нивно секојдневие.

Влегувањето во образовниот систем, кое беше особено тешко, ја покажа вистинската слика на нашето општество, која беше поразителна, едноставно родители оставени сами на себе и на своите материјални можности. Тогаш се соочивме и со луѓе што немаа ни малку разбирање, луѓе лишени од каква било емпатија, луѓе вчудовидени дека ние воопшто се осмелуваме да го запишеме во редовна настава нашето дете и така ги доведеме нивните деца во контакт со едно „такво“ дете.

Тешки моменти за родител и во такви ситуации не може и не смее човек да остане нем! Од моментите кога почна нашата борба досега се имаат случено одредени чекори кон прифаќање и подобрување на одредени услови, но далеку од доволно. Системот би бил комотен кога не би имало активисти кои му го нарушуваат комфорот, но тоа би значело дека системот функционира по право и пропис, што секако кај нас не е случај.

Ако јас како родител и малку имам придонесено во будењето на свеста и особено ако сум помогнала барем на еден родител да ја прифати состојбата на своето дете, ќе биде радост за мене.

Ерато е седумнаесетгодишна девојка. Таа сè уште се радува на чоколадо, посета на маркет и прошетка во парк. Кога ја гледам нејзината радост, нејзината искреност, нејзините секогаш љубопитни очи, помислувам дека воопшто не е фер да се обидуваме да ја внесеме во нашиот свет. Светот на лицата со аутизам е свет искрен, свет без љубомора и завист, сосема спротивен од нашиот!

Ерато нè направи подобри луѓе во секој поглед, ни отвори нови хоризонти, ни даде едно сосема ново гледање на животот, нови моменти на радост и благодарам што e наша.

Драг МКЦ,

Ти го пишувам ова писмо со огромно задоцнување, од скоро една година. Сепак, и за тоа имам изговор – годината беше неверојатно тешка и трауматична.

Сега од дистанца, кога ќе погледнам наназад, беше година во која најтешкото го извлече најсилното од сите нас. Година во која покажавме дека можеме да издржиме, да се соочиме со себе, со непредвиденото, со она што лебди во воздух како тежина од оловен памук врз нашите глави. Но, и оловото има слаба точка. Кога е загреано е лесна аморфна маса која може да се адаптира кон надворешната околина пред силно да стврдне и да стане непробојно. Така и ние.

Сеедно, наскоро ќе заврши 2023, а мене ми падна таа огромна чест да напишам писание за тебе и да те раскажам во неколку страници, за оние „деца од 7 до 77“ на кои МКЦ им оставил белег. Не можам да зборувам во името на сите, секој има своја лична приказна со тебе. Но сепак, можам да ги позајмам очиве, па да се обидам низ нив да го согледаме нашето заедничко растење.

Што значи да се биде засекогаш млад? „Младоста живее од надежта, староста и спомените“. Надежта е напорна, секогаш лази по нашето постоење, како сенка од најтешкиот хорор-филм. Но благодарение на неа, сè уште сме во врска. Староста единствено постои кога ќе признаеш дека некогаш си бил млад, а спомените се тука, во секое ќоше од оваа наша зграда. Барем моите се.

Ти никогаш не треба да бидеш млад. Треба да си тука. Во сегашноста, со секој тек, со секој вител, со секоја моментална убавина од уметност која светот ја нуди, да ја впиеш. Млад е категорија која одминува, звучи како стара полица за книги кон која ретко се вртиме, за да не нè навјаса носталгија. Треба да чукаш во такт со светов, со сите срца, со оние што сè уште сакаат поубаво утре. Бидејќи конечно, мора да изрезбаме во камен: културата и уметноста ќе го спасат светот! Мораме да го повторуваме тоа секој ден, во секој час, за да одекнува во континуитет, да знаат дека без овој мал извор на уметност во центарот на Скопје, сегашноста ќе нема смисла.

Ти благодарам за сите работи што ги научивме, сега знаеме што е култура, а што естрада.

Уште да научат тие што треба.

Ти благодарам за сите прекрасни фестивали што го издржаа тестот на времето, тестот на политичките текови, тестот на незнаењето, игнорантноста, сервилноста, калкулациите, ужасот на простотилакот и површноста на „одлучувачките фактори”, ужасот на нивната празна ароганција. Еј, тука сме, твоите ѕидови издржале 50 – ќе издржат уште толку.

Ти благодарам за сите деца што израснаа овде, на кои МКЦ секогаш им е убав спомен. Ти благодарам што во твоето срце можеме да ги погледнеме и најдалечните ѕвезди, па за момент да се прашаме со најискрената детска љубопитност: „А, што е тоа таму?“

Ти благодарам за луѓето што работат тука и што успеваат да го издржат ова секојдневие, од која било причина. Реков – толку си голем што секој може да го најде своето место во тебе.

Ти благодарам што нè научи на фините работи во животот, што низ тебе протекоа илјадници луѓе од сите страни на светот, што си центар на нашата орбита. Ти благодарам што си место, платформа на која може секој да застане и да каже што има, да покаже што направил, да се гордее со себе и со својата уметност.

Ти благодарам што црташ, што пишуваш, што свириш, што танцуваш, што викаш, што правиш сè за инает на ветрот, што нема ден да помине, а да немаш некаков настан што го облагородува сивилото.

Ти благодарам, драг МКЦ, за љубовта кон сите, за љубовта кон животот. Ти си, веројатно повеќе од простор. Ти СИ.

А најмногу од сè, благодарам што од мене направи човек што се вљуби во тебе, искрено и наивно и детски, онака како што требаме сите од 7 до 77. Да знаеме да сакаме, да ја цениме уметноста, да го цениме сечиј подвиг за поубаво утре бидејќи токму тие се вистинските херои кои и покрај сè околу нас, сакаат да ни е убаво.

Драг МКЦ, на здравје!

– Маргарита Арсова

По прележан ковид, некаде кон крајот на летото господово 2021, едно попладне скролајќи на „Фејсбук“ без никаква причина, ми излезе реклама: „Како да направиш рачно паричник од кожа“. Веднаш го кликнав линкот, сосема несвесен за „последиците“… Се отвори страница со некои основни, почетни чекори како се изработува еден паричник. Се изначитав на англиски, имаше и фотографии од процесот на изработка и си помислив: „Ова e добар вентил за ново хоби. Имам парчиња кожа во дуќан кај татко ми, кој е тапетар веќе 35 години. Ќе се обидам…“

Првиот модел што го изработив беше предизвик да видам колку сум способен за овој занает. Успешно го изработив, криво-лево што велиме ние во Ресен, но сепак ми беше голема мотивацијата да продолжам понатаму. Инаку, тапацирањето ни е семеен занает со кој се занимавам скоро 20 години, од тинејџерските денови го почнав со татко ми и сè уште го работиме заедно…

Вака започна мојата приказна за рачна изработка на паричници, торбички, ранци и други модни додатоци од кожа. Деновите што следуваа беа целосно исполнети со пребарување по интернет, гледање видеа, потрага за набавка на кожа, алати и сè што е потребно за изработка на паричници… Во нашата земја немаше и сè уште нема од каде да се купат овие нешта и морав да ги нарачувам од странските земји. Кожа, пак, успеав да најдам во Куманово, кај луѓе што работеле во кожарницте… Желбата и мотивацијата за работа растеа секој ден, сè повеќе… Случајно најдов и курсеви од професионалци каде што се објаснува секој чекор за изработка на паричници. Го совладав успешно и стекнав нови знаења околу процесот.

Овој занает ми го исполнува слободното време, секој момент го користам за да изработам некој нов модел на паричник, торбичка, приврзок…. По две години поминати со овој занает, се чувствувам поисполнет од кога било досега. Покрај тоа што ми прерасна како додаток во семејниот буџет, стекнав и многу нови пријателства кои ги одржувам. Новите пријатели, пак, ме препорачуваат на нивни пријатели. Сè уште го креирам мојот бренд на квалитетни изработени парчиња и го промовирам на социјалните мрежи како „Фејсбук“ и „Инстаграм“ и се надевам дека во иднина ќе прерасне во препознатлив и ценет бренд на квалитет, не само кај нас, туку и во светот.

Пласманот на моите производи е онлајн, на социјалните мрежи, повеќе од една година функционирам вака и луѓето веќе почнаа да ја препознаваат квалитетната рачна изработка од природна кожа. Искрено се надевам дека и во иднина клиентите ќе можат да го видат и почувствуваат производот во сопствени раце пред да го купат во некоја продавница или на некој базар за ракотворби.

Поддршката на малите занаети е многу важна, а јас ја имам, пред сè, од семејството, пријателите и новите клиенти кои се задоволни од производот што ќе го купат. Секојдневно добивам позитивни коментари и критики за моите производи. Засега сум задоволен од тоа како пошироката јавност реагира на нив.

Ги охрабрувам сите што имаат замисла за некој занает, да не губат време и премногу да размислуваат како ќе биде, дали ќе успеат… Веднаш да почнат да го работат она што најмногу ги исполнува и ги прави среќни, а тоа што ќе го изработат, да го направат посветено и со многу внимание. Тогаш успехот сам ќе дојдe.

Блазе тебе што имаш време за себе. Лесно ти е тебе со таа професија. Децата ти се сега малку пораснати, па можеш да излезеш да спортуваш. Таква си ти од мала, амбициозна. Не мислиш дека живееш пребрзо? Не купувај карго-велосипед, како ќе возиш две деца на него, немаш ни 50 кила. Маунтинбајк?! Немој, чувај ги рацете, па ти си пијанист.

Колку луѓе на светов, толку изговори. Уште толку повеќе право да се анализира туѓиот живот, да се создава мистика од нечија среќа. Зашто насмеан човек во нашето секојдневие е како марсовец кој го изгубил патот до дома.

Дали една жена смее да биде насмеана? Дали една жена професионалец во својата област, сопруга или штотуку реализирана како мајка смее да продолжи да живее слободно? Дали е нормално таа да биде среќна, задоволна со себе, привлечна? Дали нејзиниот партнер го одобрува тоа?

Кога во едно семејство постои љубов, тоа значи дека јас ја љубам среќата на мојот партнер, но и тој мојата. Постои време кое е само за мене или само за него, па постои време кое е заедничко. Тој, впрочем, и се вљубил во мене токму поради тоа што сум, поради мојата пргавост, бунтовност, постојаната потреба да се обидувам да ги менувам нештата кои се горчина во општеството. Зошто тој ист човек би посакал да станам нешто поинакво? Тоа е почитта за која нема потреба да се зборува, но таа се чувствува. Токму таква слобода и почит заслужува секој човек.

Спортот за мене е слобода. Дружбата со велосипедот подразбира бескрајни разговори во тишина силно гушната од природата, со секој нов ден понекој мал освоен предизвик. Токму тоа „мое време“ ме прави подобар родител, зашто кога јас сум насмеана, тоа значи дека и моите деца се смеат.

Луѓето што ги среќавам и местата на кои ме води велосипедот ме навраќаат кон убавината на наједноставните нешта во животот. Кон свеста за значењето на сопствениот мир и здравје, љубовта во сите нејзини можни облици преточени во секој мал детаљ на природата и примерот кој децата го гледаат и растат впивајќи ги позитивните човечки особини, да се биде упорен, истраен, да се сака и да се вложува во средината која е нашиот дом.

Натпреварите, пак, особено оние надвор од Македонија, патеки кои значат непознати предизвици, исклучително тешки моменти во кои се вложуваме до последниот атом сила помеѓу луѓе со кои сме ривали на патеката, но иако не се познаваме, се грижиме еден за друг, си посакуваме среќа за безбедно да ја преминеме финиш-линијата. Вредности кои како исконски нишки се преплетуваат низ мотивот и пораките на спортскиот дух. Токму спортот и уметноста и сите нивни етички начела се светлината во тунелот за менување на нашата стварност, за надминување на омразата и зависта и сите девијации кои ни го пресретнуваат денот.

Велосипедизмот ме направи свесна за силата која ја поседувам и ми овозможи тие искуства да ги преточам во инспирација за други. Спортувањето ме одведе до исклучителни луѓе со кои ја делиме истата страст и со кои заеднички, многу далеку од материјалниот свет, создаваме од ништо – нешто. Да, туркаме напред и покрај сета завист што ни се сервира на патот затоа што веруваме дека да се биде свесен за сопствената среќа, значи да се жнее убавина и за другите луѓе.

Една жена смее да биде насмеана. Таа мора да се смее секое ново утро, со целото свое срце.

 

Дуња Иванова

септември, 2023