Europe Housе во соработка со Умно.мк ја реализира рубриката „Надреден знак“, во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумни на теми што нè засегаат.

Содржината на колумната е единствена одговорност на колумнистот/ката и не ги ги одразува ставовите на Европската Унија.

Пишува: Филип Петковски, танцов историчар и теоретичар

Кога луѓето ќе го слушаат зборот кореографија, тие често помислуваат на танчари што настапуваат на сцена, па веднаш се дистанцираат од помислата дека кореографија е нешто што игра улога и во нивните животи. Иако танцот е неоспорно врзан со кореографијата, кореографијата не е само тоа. Кореографијата е концепт кој се користи и надвор од танцовите студија и театарските сцени, всушност, многу почесто отколку што мислиме. Кореографијата е начин на организирање движење во простор, но и медиум за разбирање на пошироките општествени и политички феномени. Светот го одбележува 9 јануари како Меѓународен ден на кореографијата.

Етимолошки, зборот кореографија потекнува од грчките зборови horos (танц) и graphie (пишување). Историски гледано, зборот кореографија, во неговата првична употреба, се употребува стриктно за танцови нотации кои настанале во периодот на барокот. Во ова време, оние луѓе што креирале некакви танци морале да најдат начин да ги запишат и документираат танцовите движења како текстови што треба да се читаат и репродуцираат, за да можат да бидат изведувани и во иднина. Оттука, запишувањето на човечкото движење со симболи и на лист хартија е главниот мотив да се роди терминот кореографија. Оваа традиција ја нагласува идејата дека кореографија не е само физичкиот чин на танцување, туку и осмислувањето и структурирањето на движењето кое треба да биде изведено. Како што еволуирал танцот, така се развивал и поимот кореографија. Кон почетокот на 20 век терминот почнува да се користи и за други намени, односно како креативен процес кој опфаќа повеќе од само нотација. Кореографијата станува синоним за селектирање и распоредување некакво движење, односно уметничка форма која сама по себе станува различна од концептот за изведба. Со развојот на модерниот танц, концептот за кореографија дополнително го проширува својот опсег благодарение на кореографи како Марта Греам, која ја нагласува моќта на движењето и танцот да резонираат со човечката емоција.

Ако мислите дека не се занимавате со кореографија, се лажете. Секој од нас кореографира одредени работи и ситуации во нашите секојдневни животи, па затоа денес поимот „кореографија“ алудира на организирање на нештата во просторот и времето. На пример, доколку утрово заглавивте во сообраќајот во градот, учествувате во оркестрирано движење на луѓе од страна на некаква алатка (семафор) која го регулира протокот на возила и креира ред. Понатаму, ниедна парада не би го добила истиот тој ефект кој има цел да побуди чувства на гордост или почит доколку не е внимателно искореографирана, иако не се работи за танцување. Кореографијата, исто така, е доста присутна во различни области, како што се спортот, архитектурата и урбаното планирање. На пример, стратегијата и планот кој го смислува тренерот за успешен и победнички меч се, во суштина, кореографии кои диктираат како да се движат играчите на теренот за да постигнат победа. Слично на тоа, архитектите го кореографираат протокот на луѓе низ јавните простори, дизајнирајќи згради и патеки за да го направаат движењето ефикасно и лесно.

За разлика од минатото, терминот кореографија денес се користи за да опише буквално сè − од дресура на кучиња до комплексни операции во болниците. На пример, за успешен исход на некаква операција, потребно е планирано и организирано движење на луѓето во салата, односно кој каде стои, како и каде се движи, вклучувајќи и како, со која рака и од која страна сестрите му ги подаваат инструментите на хирургот. Ваквите примери потенцираат како структурирањето на движењето е секогаш оркестрирано со цел да се создаде ред или да се постигне специфичен исход. Во оваа смисла, кореографијата станува начин да разбереме како се движат телата и како комуницираат со околината.

Кога зборуваме за кореографија, не зборуваме само за анализа на некакво движење, туку како таа е подложна на општествени и политички влијанија. Движењето на маса луѓе во одреден простор никогаш не е неутрално, а често функционира во воспоставените режими на дисциплина, па нè тера да се запрашаме кој го контролира движењето и зошто. Кога станува збор за војна, на пример, прецизните движења на трупите во однапред замислена формација не служат само за да симболизираат дисциплина и моќ, туку имаат и практична цел. Протестните движења и маршови укажуваат на поврзаноста на кореографијата со политичките случувања во дадено општество. Без разлика дали се работи за синхронизиран марш, човечки синџир или дури и парадирање со банери и знаци, тоа се примери како кореографијата и како оркестрирањето на колективното тело на заедницата можат да се користат за манипулирање или нарушување на системите на моќ. Затоа, кореографијата е неделив дел од нашиот секојдневен живот и влијае врз тоа како го доживуваме светот.

Едноставно кажано, кореографијата бара од нас да се одлучиме за некаков избор: што се движи, кога, каде и како, па така никој не е изземен од кореографирање на сопствениот или нечиј друг живот. Во свет кој сè повеќе функционира во движење – на луѓе, стоки, информации и идеи – кореографијата ни нуди начин да ја маневрираме сложеноста на одредени ситуации, да наметнеме ред и да размислиме за некакви алтернативи. Кореографијата, исто така, поттикнува слога, заедништво и чувство на припаѓање на заедницата. Во тимските спортови, синхронизираното движење гради доверба и единство. Во изведувачките уметности таа создава споделени искуства кои ги надминуваат јазикот и културата. Така што, следниот пат кога ќе го слушнете зборот „кореографија“, помислете на семафорите, на протестите и на војните што се случуваат. Како и на начините на кои се движиме низ просторот и времето, заедно и одделно.